Torvolii tile ravvuuh
Nuorâirääđi torvolii tile ravvuuh láá eereeb iärrás škoovlâi, seervij, pargosoojij já tábáhtusâi kevttimnáál já toiguin tahhoo tooimâst täsiárvusâš. Puohháid torvolii já suotâs tile ovdedem lii tehálâš meid sämisiärváduv siste.
Ohtsij njuolgâdusâiguin huolâttep puoh uásálistei fyysisii já psyykkisii kuoskâmettumvuođâst, máhđulâšvuođâst uásálistiđ sierâ toimáid já ovdediđ torvolijd ohtâvuođâid. Tooimâst ij koolgâ tuhhiittiđ olgoštem, hemâdem tâi eres epiášálii tooimâ já/tâi lattim mongin muddoost.
- Kunnijât nuubij fyysisii já psyykkisii tile já vaađâ tom táárbu mield meid olssâd. Ele kuoskât nubbijd lovettáá.
- Ele olgoošt nuubijd (raasism, seksism, homofobia, transfobia, cisseksism, ableism)
- Ele nabde nuubij suhâpele, tuáváá, seksuaallâšvuođâ, koskâvuođâ häämi, toimânaavcâ, omâduv, aalmugjeessânvuođâ, kulttuur, kielâ, oskolduv, áárvuid tâi tiervâsvuođâtile.
- Huolât tile estâttesvuođâst. Estâlâšvuotâ puáhtá leđe ovdâmerkkân váddu, mielâtiervâsvuotâhemâdâsah tâi ulmuu eenikielâ.
- Ele hepâdit nube, árvuštâl nuubijd já sáárnu nuubijn uccâ juávhust (šladârdem).
- Keevti älkkeht iberdettee kielâ, mii ij kyeđe savâstâllâm ulguubel. Toolâ savâstâllâm konstruktiivlâžžân. Savâstâlmân kulá meid vuoigâdvuotâ čuávvuđ joskâ.
- Táátu love puohâin, jis tun kuvviih tâi juáváh kuuvijd sosiaallii median.
- Ärgiluándulijd aašijd, tego traumaid, olgoštem já raasism sáttá leđe pyeri kieđâvuššâđ ucceeb juávhuin (toppum tile).
- Pyevti oovdân hettee kielâkevttim tâi tooimâ, maid lah feerim tâi aiccâm, sehe vááijuvvuođâid juksâmvuođâst. Stuárráb tábáhtussáid avžuuttep orniđ hemâdâsohtâvuotâulmuu(ulmuid).
- Tarvan hemâdeijee kielâkevttimân tâi tooimân. Vääldi huámmášumán meid tunjin adelum macâttâs já viigâ toimâđ tienuuvt, ete vááldáh macâttâs huámmášumán toimâstâd.
Sämisiärváduvâst láá eromâšjiešvyevih, maid lii pyeri väldiđ huámmášumán ko vuáđđud torvolii tile.
- Kunnijât sämmilij jiešmeridemvuoigâdvuođâ (OA algâaalmugij julgáštus 4 artikkâl) sehe vuoigâdvuođâ paijeentoollâđ já ovdediđ jieijâs kielâ já kulttuur (Suomâ vuáđulaahâ 9§).
- Vääldi tooimâst huámmášumán sämmilij kielâlijd vuoigâdvuođâid já säämi kielâlaavâ.
- Vääldi huámmášumán kulttuursensitiivlâšvuođâ já traumaid, moh ulâtteh maŋgáid suhâpuolváid.
- Kiddii huámmášume tuu kevttim kielân, ko sáárnuh sämmilâšvuođâst tâi sämmilijn, sämmiliih láá ellee aalmug.
- Kunnijât sämmilii tooimâ áárvuid, moh láá:
sämmilâš identiteet
sämikielâi eellimvuáimálâšvuotâ
sämmilâš kulttuur já kulttuurärbi
ärbivuáválij iäláttâsâi eellimvuáimálâšvuotâ
sämmilâš luándukoskâvuotâ
sämmilâš kulttuurenâdâh
sämmilij kilelis ovdánem já biologâlii maaŋgâhámásâšvuođâ turvim
sämmilâš täsiárvu já oovtviärdásâšvuotâ
siärvuslâšvuotâ já kuáskulâšvuotâ
sämmilii ärbivuáválii tiäđu paijeentoollâm