Sämitige pargo-oornig mield nuorâirääđi pargoid kulá toimâđ oovtâstpargoost nuorâi aašijd tipšoo aalmuglij já aalmugijkoskâsij organisaatioiguin já toimâorgaanijguin. Nuorâirääđi ulmen lii uásálistiđ čovgâsubbooht oovtâstpaargon eres algâaalmugijguin aalmugijkoskâsijn ohtâvuođâin sehe viggâđ ovdediđ oovtâstpargo Taažâ já Ruotâ sämitigij nuorâirađijguin.
Säämi parlamentaarlii rääđi vuálásâš nuorâirääđi
Säämi parlamentaarlâš rääđi (SPR) lii Suomâ, Taažâ já Ruotâ Sämitigij koskâsâš parlamentaarlâš oovtâstpargo-orgaan. Ruošâ sämiornijduvah uásálisteh oovtâstpaargon tárkkojeijen. SPR naanood já lasseet säminuorâi uásálistem já vaiguttemmáhđulâšvuođâid sehe nuorâi kuullâmvuođâ sämisiärvádâhân.
- Vuáđudum ive 2000
- Saavâjođettem 16 mánuppaje poojijn
- Čäällimkodden tuáimá sämitigge, mii tuáimá saavâjođetteijen
- Tooimâ stivree 1997 soppum oovtâstpargosopâmuš já ive 2003 tuhhiittum pargonjuolgâdus.
Luuvâ lase Sämitige siijđost
SPR vyelni tuáimá nuorâirääđi, mast láá jesâneh Taažâ Sämitige nuorâilävdikoddeest já Ruotâ já Suomâ Sämitigij nuorâiraađijn. Nuorâirääđi oovded säminuorâi uásálâšvuođâ já vaiguttemvääldi sehe lasseet aalmugijkoskâsii oovtâstpargo. Nuorâirääđi uásálist SPR-N čuákkimáid já mana čoođâ poolitlijd vaiguttemmáhđulâšvuođâidis já oovded toimâmstrategias ohtsâštave-eennâmlávt.
Nuorâi lävdikode saavâjođettemvuotâ mulsâšuvá Suomâ, Taažâ já Ruotâ kooskâst SPR saavâjođettemvuođâ mield. Suomâ Sämitige nuorâirááđán SPR saavâjođettemvuotâ sirdâšui čohčâmáánust 2023. Saavâjođettemvuotâ pištá 16 mp ađai uđđâivemáánu 2025 räi. Nuorâirääđi västid nuorâi lävdikode čuákkimij čuákán koččomist, orniistâlmijn já nuorâilävdikoddeest kieđâvuššâmnáál aašij valmâštâlmist SPR-N toimâvuávám miäldásávt.
Nuorâirääđi oovded säminuorâi aalmugijkoskâsii oovtâstpargo já oohtânkulluuvâšvuođâ sehe lasseet säminuorâi kuáskulâšvuođâ.
- Vuáđudum ive 2011
- Čällen tuáimá saavâjođetteijen orroo sämitige nuorâičällee
- Tooimâ stivree SPR pargo-oornig, nuorâi ohtsiih julgáštusah já SPR-N toimâvuávám
- Uárnee jyehi nube ive ohtsâštave-eennâmlii säminuorâi konferens
- Nuorâirääđi saavâjođetteijen lii mieldiorroom- já sárnumvuoigâdvuotâ SPR stiivrâ čuákkimijn
SPR saavâjođettem lii lamaš Taažâ Sämitiggeest 1.9.2023 rääjist.
Aalmugijkoskâsâš algâaalmugij oovtâstpargo
Säminuorah uásálisteh aktivlávt algâaalmugij koskâsii oovtâstpaargon aalmugijkoskâsávt. Nuorâirääđi jesâneh uásálisteh algâaalmugáid kyeskee tehálijd tábáhtussáid tego OA algâaalmugij pisováá foorumân New Yorkist sehe algâaalmugij maailmkonferensân. Nuorâirääđi uásálist meid Arctic Council Permanent Participants Youth (Arctic Youth Leaders, AYL) ornim tooimân. Nuorâirääđi uápásmuvá toimâinis maailm algâaalmugij sajattâhân já huksee koskâvuođâid eres algâaalmugnuoráid. Ko nuorah uásálisteh tábáhtussáid, sijjân lekkâseh máhđulâšvuođah kulttuur já vuáttámušâi loonootmân jieškote-uv algâaalmugijguin.
OA algâaalmugij pisováá foorumân uásálistem lii nuorâirääđi pisovâš toimâ. Nuorâirääđi vuolgâttij ive 2024 kyehti ovdâsteijee, nuorâirääđi saavâjođetteijee (Rosa-Máren Juuso) já värisaavâjođetteijee (Helmi Ljetoff) foorumân. Nuorâirääđi rahttâđâi ovdâsteijeidiskuin foorumân uápásmuumáin algâaalmugij vuoigâdvuođáid já vaiguttemmáhđulâšvuođáid algâaalmugpolitikist sehe pisováá foorumist. Ive 2024 UNPFII uárnejui 15.-26.4. já fáddán lâi “Enhancing Indigenous people’s right to self-determination in the context of the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples, emphasizing the voices of Indigenous youth”. Nuorâirääđi saavâjođetteijee Rosa-Máren Juuso toolâi Sämitige sahâvuáru 16.4.2024.
Säminuorâi uásálâšvuotâ EU:st
Nuorâirääđi viggá nanodiđ jieijâs tooimâst säminuorâi uásálâšvuođâ EU miärádâstohâmist já säminuorâi EU-tiäđulâšvuođâ sehe lasettiđ eurooplij tiäđulâšvuođâ sämmilijn. Nuorâirääđi viggá teivâđ europarlamiänttárijguin já pyehtiđ uáinusân nuorâirääđi luptim äigikyevdilis aašijd. Ohtii nuorâirääđi toimâpaje ääigi ličij viggâmuš orniđ uápásmemmääđhi Euroop parlamentân.
Nuorâi tave-enâmij litto
Nuorâirääđi saavâjođetteijee uásálistij roovvâdmáánust 2023 Nuorâi tave-enâmij rääđi 52. čuákkimân Oslost. Puátteevuođâst Nuorâirääđi siskeldit čuákkimân uásálistem jieijâs pisováá tooimâ uássin, ađai vuolgât puátteevuođâst ovdâsteijes čuákkimân. Nuorâirääđist lii rääđist tárkkojeijee-status ađai nuorâirääđist lii sárnumvuoigâdvuotâ sehe vuoigâdvuotâ toohâđ iävtuttâsâid almosciälkkámuššáid.
Šoddii-uv koččâmâšah?
Lah-uv perustum ohtsâšpargoost nuorâirađđijn? Lah-uv perustum servâđ tooimân?
SPR nuorâirääđi jesâneh ive 2023-2025
Saavâjođetteijee: Rosa-Máren Juuso
Värijeessân: Helmi Ljetoff
Jeessân: Niila-Juhán Valkeapää
Värijeessân: Ánte Tenoranta
Jeessân: Hilda Granberg
Värijeessân: Johannes Rimpi Heinonen
Jeessân: Erika Jannok
Värijeessân: Helen Blind
Jeessân: Elle Rávdná Näkkäläjärvi
Värijeessân: Inga Márjá Lango
Jeessân: Aina Madelén Nordsletta Aslaksen
Värijeessân: Piere Åvla Bransfjell
Ohtsâštave-eennâmlâš säminuorâi konferens puáhtá čuákán säminuorâid neelji sierâ enâmist. Suomâ nuorâirääđi lâi válduovdâsvástádâsâst ive 2021 konferens orniimist.
Säminuorâi konferens julgáštusah