Dihtosis-toimâ vijđán vyeliškovláid
Sämitige nuorâirääđi já Nuorâi Akatemia Dihtosis-haahâ lii juáhám sämmilâštiäđu já faallâm toimâlijd pargopáájáid paješkovláid sehe nube tääsi oppâlájádâssáid jo kyehti ive. Tääl haahâ vijđán meid vyeliškovláid!
Pargopáájáh
Čoovčâ ääigi Dihtosis-haavâ ooleest láá jottáám vyeliškoovlâin, keččâlâm sierâ hárjuttâsâid já hammim pargopáájáid tienuuvt, ete toh heivejeh nuuvt vyeliškoovlâ ucemus párnáid ko meid puárásub uáppeid. Pargopáájáin párnááh ovdâmerkkân totkeh saanijd já kuuvijd, spellih tiätukišto tâi uápásmeh videoi peht sämimááccuháid. Vyeliškoovlâi ucemusah pyehtih uápásmuđ fáádán meid ivnimkuuvij, ärbivuáválij mainâsij sehe lávlum já sierâdem peht.
Vyeliškovláid pargopáájá puáhtá tiiláđ 45 miinut keččâlmin, mutâ tom puáhtá haalijddijn väldiđ meid kuhheeb tubletijmen tijmekoskáin. Dihtosis -pargopáájáid puáhtá tiiláđ sehe káidus- já aldakolliistâlmin. Káiduskolliistâlmijd olášuteh väldikodálávt; aldakolliistâllâm puáhtá tiiláđ uáivikaavpugkuávlun, Tuurkun, Jyväskylän, Oulun já Ruávinjaargân sehe tai aldakuávloid.
Uccâ spellâ sämmilijn
Pargopáájái lasseen haavâst láá čohčuv ovdedâm uđđâ speelâ 4–6-luoka uáppeid. Uccâ spellâ sämmilijn fáálá vuáđutiäđu tast, ete kiäh sämmiliih láá já moh jiešvuođah taheh sii kulttuurist áinoošlajâsii. Spellâpargopitáh kieđâvušeh ovdâmerkkân historjá, sämmilâšvuođâ, kielâid, sämikielâlijd párnáiohjelmijd, sämimááccuh já sämimuusik.
Toos lasseen Dihtosis-haavâ materiaalvaljiittâsâst lii ain Sukellus saamelaiskulttuuriin -spellâ, mast vuáijuh váhá jieŋâlubbooht áášán. Paješkovláid já nube táásán čuosâttum speelâst kieđâvušeh vuáđutiäđu lasseen eereeb iärrás algâaalmugijd, kulttuurlii omâstem sehe sämmilij teivâm olgoštem. Spellâ almostittoo meid orjâlâškielân algâivveest.
Kuohtuuh moobiilspeelah tuáimih Seppo-vuáđust. Toh láá oppâlájádâssáid já eres nuorâi juávhoid aaibâs nuuvtá, ige tiilájeijest taarbâš leđe Seppo-liiseens valmâšin. Spellâ pištá suulân tiijme verd.
Sämmilâštiätun tárbu
Vuáđumáttááttâs máttááttâsvuávám vuáđđuseh vuáđuduveh árvumaailmân, mon kyeddee vyeimin mainâšuvvoo eereeb iärrás oovtviärdásâšvuotâ, olmoošvuoigâdvuođâi kunnijâttem já kulttuurlii maaŋgâhámásâšvuođâ riggodâh. Návt meid maaŋgâpiälásâš sämmilâštiätu já tom čoonnâm Suomâ historján já tááláá ááigán lii máttááttâsâst tehálâš.
Sämipárnááh já -nuorah finnejeh vuáđuškoovlâst viehâ uccáá ovtâstumsoojijd sii jieijâs kulttuurân. Máttááttâs- já kulttuurministeriö tiilám vorâs čielgiittâs mield oppâkiirjijn ij ennuvgin lah sämmilâštiätu já motomin tot lii puástutiätu. Oppâkiirjijn sättih ovdâmerkkân leđe koveh ”sämimááccuhijn”, moh iä lah puigâ.
Sämitige já Nuorâi Akatemia Dihtosis-haahâ tiävdá taam vááijuvvuođâ. Haavâ olášuteh oovtâst Sämitige nuorâirađđijn. Säminuorâin lii tehálâš rooli sehe haavâ vuáváámist, oovdedmist já olášutmist. Säminuorah láá valjim teikâ tuhhiittâm puoh tiäđuid, kuuvijd já videoid, moh láá mieldi Dihtosis-haavâ materiaalijn.
Maht ávudiđ aalmugpeeivi?
Mij movtijdittep puoh oppâlájádâsâid ávudiđ sämmilij aalmugpeeivi 6.2.! Jis tun tiilááh ääigild, te kiergânah vala finniđ pargopáájá tuu luokan juhlepeeivi alda. Meid spellâ lii movtijdittee vyehi oppâđ uđđâ aašijd. Speelâi maaŋgâpiälásiih pargopitáh rävkkih savâstâllâm vala tijme maŋa-uv. Aalmugpiäiván lii meid fálusist sämikulttuur kieđâvuššee tiätukišto –iiđeedlekkâm.
Tääbbin tun puávtáh tiiláđ speelâid já škovlâkolliistâlmijd
Tääbbin tun puávtáh luodiđ iiđeedlekkâm aalmugpiäiván
Máttááttâs- já kulttuurministeriö ruttâd Dihtosis-haavâ. Hahâäigi: 1.9.2020-30.6.2021.
Lasetiäđuh:
Sämitigge
Nuorâirääđi saavâjođetteijee
Anni-Sofia Niittyvuopio,
puh 040 7082 072, anni-sofia.niittyvuopio(at)samediggi.fi
Nuorâičällee
Elli-Marja Hetta
puh. 010 8393134, elli-marja.hetta(at)samediggi.fi
Nuorâi Akatemia
Proojeekthovdâ, Ulla Saalasti
Puh. 040 567 4203
ulla.saalasti(at)nuortenakatemia.fi
Proojeektkoordinaattor, Maria Aikio
Puh. +358 40 8470 862
maria.aikio[at]nuortenakatemia.fi
Uáppáásm meid
De! 2-haavâ toimâ vuálgá joton
Sämitige já sämikuávlu kieldâi ohtsâš De! 2 -haavâ lii algâttâm tooimâs.
Sämitigge ocá meriáigásii proojeektpargee nuorâirääđi De!2 -haahân
Proojeektpargee pargon lii sämikielâlii- já kulttuurmiäldásii nuorâipargo ovdedem sämikuávlu kieldâin hahâvuávám mield oovtâst Sämitige nuorâiraađijn já haavâ stivrimjuávhoin.
Nuorâirääđi uásálistij OA algâaalmugij pisováá foorumân
Sämitige nuorâirääđi saavâjođetteijee Rosa-Máren Juuso já värisaavâjođetteijee Helmi Ljetoff uásálistijn OA algâaalmugij pisováá foorumân (UNPFII) New Yorkist. Foorum 23. čuákkim teeman lii algâaalmugij jiešmeridemvuoigâdvuođâ nanodem OA algâaalmugij vuoigâdvuođáid kyeskee julgáštus ohtâvuođâst: algâaalmugij nuorâi jienâ tiäduttem.
Nuorâirääđi saavâjođetteijeeh väljejum
Sämitige nuorâirääđi saavâjođetteijen väljejui Rosa-Máren Juuso Käresavonist já värisaavâjođetteijen Helmi Ljetoff Helsigist.
Nuorâirääđi toimâpajan 2024-2025 lii asâttum
Sämitige čuákkim asâttij nuorâirääđi toimâpajan 2024-2025 čuákkimistis 30.1.2024.
Säminuorâi teivâdmeh
Moonnâm čoovčâ uárnejum nuorâirääđi astoäigitooimâ teivâdemriggee finnee joođhâ rijjâhámásijn teivâdmijn. Mieldi láá amnâseh sämituojij várás já lyevispeelah. Ehideh láá skammâmáánu ääigi Oulust, Ruávinjaargâst já Käresavonist. Eehid lii uáivildum säminuoráid pajetääsiahasijn kida 30-ihásáid.
Uusâ fáárun tâi iävtut jeessân Sämitige nuorâirááđán toimâpajan 2024-2025
Mij uuccâp nuorâirááđán fáárun aktiivlijd, sämiaašijn perustum säminuorâid pirrâ Suomâ. Nuorârääđi valjiimist váldoo vuotân, et jesâneh ovdâsteh ubâ sämikuávlu sehe jieškote-uv kielâjuávhuid nuuvt pyereest ko máhđulâš. Valjiimist nuávdittep meid suhâpeelij koskâsii täsiáárvu. Nuorâirääđi jesâneh iä taarbâš leđe sämitige jesâneh.
Nuorâiturnee peivimereh almostittum
Nuorâirääđi uárnee čohčuv 2022 säminuoráid čuosâttum astoäigitooimâ turnee. Nuorâiturnee orniimijn västid nuorâirääđi proojeektpargee Miia Ruokojärvi. Turnee peivimereh láá tääl čielgâseh.
Nuorâirääđi uárnee nuorâiturnee
Nuorâirääđi uárnee čohčuv 2022 säminuoráid uáivildum astoäigitooimâ turnee. Nuorâirääđi proojeektpargen lii algâttâm Miia Ruokojärvi.
Nuorâirääđi uárnee seminaar sämitiggelaavâ uđâsmitmist 11.10.2022
Nuorâirääđi uárnee Helsigist seminaar sämitiggelaavâ uđâsmitmist. Seminaar teeman lii Säminuorâi puátteevuođâ huksiimin. Tilálâšvuotâ uárnejuvvoo Uccâparlamentist Aalmuglâšinfoost majebaargâ 11. roovvâdmáánu tijme 8.05–10.00.
Nuorâirääđi váátá tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio pargo juátkim
Sämitigge meridij paijeelmiärálii tievâsčuákkimist 9.8.2022 sirdeđ tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio komissaarij valjim ovdâskulij já toollâđ tuotâvuotâ- já sovâdâttâmproosees joođhâ uásild puudâ. Puudâ ääigi selvâtteh ráávhust, ete maht pyehtih juátkiđ proosees já juátkih meid tom selvâttem, ete maid sämisiärvádâh smiättá ääšist.
Sämitigge almoot uuccâmnáál meriáigásii proojeektpargee pargo
Proojeektpargee pargoid kuleh il. sämikielâlii já -kulttuur miäldásii rijjâääigi tooimâ ovdedem oovtâstpargoost nuorâiraađijn já säminuoráid uáivildum nuorâi rijjâäigitooimâ päikkikudij koskâsii jođo vuávám já olášuttem.
“System lii piättám meiddei válduaalmug”—Dihtosis-haahâ sämmilijd lohtâseijee tietimettumvuođâ raččon
Sämitige nuorâirääđi lii uásálistám kollaborativlii pro gradu -paargon, mii tuuđhâi Dihtosis-haavâ vaigutteijeevuođâ. Tutkâmuš čáittá, et tiätu sämmilijn lii liijkás uccáá já ton keežild sämmiliih já säminuorah ferttejeh ain-uv kierdâđ kivsedem, raasism já vajesaavâid.
Lah-uv tun 18–29-ihásâš säminuorâ já kiäsutteh-uv elleekoveh tuu?
Uásálist tave-eennâmlii Northern Script -kietâčaalâkiišton jieijâd eenikielân!
Nuorâirääđi uásálist OA algâaalmugij pisováá foorumân
Nuorâirääđi värisaavâjođetteijee Maria Mäkinen uásálist OA algâaalmugij pisováá foorumân (UNPFII) 25.4.-5.5.2022 New Yorkist. Foorum 21. čuákkim válduteeman lii “Indigenous peoples, business, autonomy and the human rights principles of due diligence including free, prior and informed consent”.